Een tijdje geleden sprak ik een jonge moeder. Ze was in verwachting van haar tweede kindje en had ontzettend veel interesse in een newborn fotoshoot. Toch voelde ik een bezwaar, iets hield haar tegen. Ze keek me aan en zei:

“Maar als ik bij jou foto’s laat maken, dan moeten die foto’s ook online en dat wil ik niet.”

Ik schrok en viel stil. Hoorde ik dat nou goed? ‘De foto’s moeten online’. Na wat sputteren en raar kijken, kwam ik weer terug op aarde: ‘Hoezo moeten de foto’s online dan?’ opperde ik. Waarop zij mij weer verward aankeek. ‘Nou, bij de vorige fotograaf was hier blijkbaar geen keuze in, ik kwam er pas achter toen ik ze op de website van de fotograaf gigantisch groots terugzag.’  

‘HUH. Verplicht online?’ Mijn gedachten schoten alle kanten op. Ik voelde meteen wat zij moet hebben gevoeld: dat ongemak, die boosheid, dat besef dat iets zó persoonlijks zomaar de wereld in was geslingerd, ZONDER toestemming.

En ik dacht: hier moet ik iets over schrijven. Want ik bén fotograaf. Van baby’s, kinderen, gezinnen. En deze lariekoek moet direct de wereld uit geholpen worden.

Sharenten en de grens van privacy

Wat deze moeder me vertelde, is helaas geen uniek geval. Sterker nog, ik heb het zelf ook weleens meegemaakt met mijn eigen beelden van een fotoshoot. Overigens vond ik het delen ervan niet erg, maar ik had het fijn gevonden als de desbetreffende fotograaf mij om toestemming had gevraagd voordat zij deze online deelde.

Steeds vaker kom ik in gesprek met ouders die zich ongemakkelijk voelen bij het idee dat foto’s van hun kinderen zomaar online verschijnen. Of die foto’s nu zonder toestemming gedeeld worden door familie, vrienden of zelfs de fotograaf zelf – het gebeurt vaker dan we denken.

De term die dit beschrijft is ‘sharenten’ – een mix van sharing (delen) en parenting (opvoeden). Het gaat over het delen van foto’s van je kinderen online, vaak met de beste bedoelingen: je wilt de wereld laten zien hoe trots je bent op je kind. Ik snap dat!

Maar waar ligt de grens? Wie bepaalt waar de foto’s terechtkomen? En vooral: heb je als ouder écht controle over wat er met die beelden gebeurt?

Portretrecht: Wat betekent het voor jou als klant bij een fotoshoot?

Wanneer je foto’s van jezelf of je kinderen laat maken, komt het portretrecht om de hoek kijken. Dit recht houdt in dat jij als persoon het recht hebt om te beslissen of en hoe je portret gebruikt wordt. Het portretrecht beschermt jouw beeld tegen ongewenst gebruik, zelfs als iemand anders de foto heeft gemaakt.

Voor jou als klant betekent dit dat je altijd toestemming moet geven voordat een fotograaf jouw portret – of dat van je kind – openbaar maakt. Je hebt het recht om te bepalen of je foto’s gedeeld worden, bijvoorbeeld op een website, social media, of voor commerciële doeleinden. Dit geldt niet alleen voor volwassenen, maar ook voor kinderen, waarvoor de ouders dit recht uitoefenen.

Verschil tussen portretrecht en auteursrecht

Het is belangrijk om het verschil te begrijpen tussen portretrecht en auteursrecht, omdat ze beide van invloed zijn op hoe foto’s gebruikt mogen worden:

• Auteursrecht: De fotograaf is de auteur van de foto en heeft het exclusieve recht om de foto te publiceren, te verveelvoudigen, of op een andere manier te gebruiken. Maar dit geldt alleen voor de foto zelf, de vorm van het werk. Het auteursrecht beschermt dus niet de persoon die op de foto staat, maar wel de creatieve uitvoering van de foto door de fotograaf. Dit betekent dat de fotograaf de foto mag gebruiken zoals hij/zij dat wil, tenzij het gebruik in strijd is met het portretrecht van de persoon die op de foto staat.
  
  
• Portretrecht: Het portretrecht is specifiek voor de persoon op de foto. Dit recht beschermt jou als model en geeft jou het recht om te bepalen of je portret gebruikt mag worden, zelfs als de fotograaf het auteursrecht op de afbeelding heeft. Dit betekent dat een fotograaf jouw portret niet zonder jouw uitdrukkelijke toestemming mag gebruiken voor bijvoorbeeld commerciële doeleinden of online publicatie. Je hebt als persoon altijd het recht om bezwaar te maken tegen het gebruik van je afbeelding, ook als de fotograaf het auteursrecht bezit.

Kortom, de fotograaf is de auteur en heeft het auteursrecht op de foto (de creatieve uitvoering), maar jij hebt als persoon op de foto het portretrecht en kunt bepalen of je afbeelding openbaar mag worden gemaakt of voor bepaalde doeleinden gebruikt mag worden. Laat je dus niets anders wijsmaken.

Hoe ik hier als fotograaf mee omga

In mijn werk draait alles om vertrouwen. Ouders laten mij ontzettend waardevolle en unieke beelden maken van hun meest kostbare bezit: hun kinderen. Dat is een enorme eer, en dit vertrouwen wil ik nooit schenden.

En ja, ik deel mijn werk, graag zelfs. Maar nooit zomaar.

Ik vraag altijd expliciet toestemming voordat ik een foto openbaar maak. Dit doe ik tegenwoordig via een toestemmingsformulier, zodat het voor iedereen helder is waar ze mee akkoord gaan. Als een klant aangeeft de foto’s niet online gedeeld te willen hebben, dan deel ik ze niet. Punt. Zelfs als de foto perfect is, zelfs als hij geweldig zou scoren op Instagram, zelfs als ik het persoonlijk jammer zou vinden. Het is hun keuze, hun privacy, en die respecteer ik ten alle tijden.

Dit betekent niet dat ik geen trots ben op mijn werk of de beelden die ik maak – integendeel, dit is mijn passie en de liefde voor dit vak deel ik graag met de wereld. Maar de persoon achter de foto, de ouder die me die kostbare momenten heeft toevertrouwd, maakt hierin de keuze. Jij als ouder hebt de controle.

Filmtips

Als je net zo’n documentaire-freak bent als ik, raad ik je aan deze afleveringen eens te bekijken. Ze gaan stuk voor stuk over de invloed van online zichtbaarheid en de potentiële gevaren hiervan.

📺 1. Devil in the Family: The Fall of Ruby Franke
Te zien op: Disney+
Een schokkende docu over Ruby Franke, bekend van haar populaire ‘mommy vlog’ kanaal op YouTube, waarin ze haar gezin jarenlang online deelde. Achter de schermen speelde zich echter een veel donkerder verhaal af. Deze documentaire laat zien wat er mis kan gaan als ouders hun kinderen centraal stellen in hun online carrière – en wanneer het delen verandert in uitbuiten.

📺 2. Black Mirror – Arkangel (S04E02)
Te zien op: Netflix
In deze ijzingwekkende aflevering besluit een moeder haar dochter te beschermen met een geavanceerd controlesysteem: een chip die elk moment kan volgen, filteren en beheersen. Wat begint als liefdevolle zorg verandert langzaam in obsessieve controle. Een krachtige spiegel voor ouders: waar ligt de grens tussen beschermen en beheersen?

Wat is jouw mening?
Ik ben ontzettend benieuwd naar wat jij denkt over het delen van foto’s van kinderen online. Waar ligt voor jou de grens als het gaat om privacy? Wil je weten waar de beelden gedeeld worden? Of denk je hier anders over? Vind je bijvoorbeeld dat er tegenwoordig te extreem over gedacht wordt? Laat het me weten in de reacties hieronder! Ik ben altijd benieuwd naar de verschillende perspectieven en ervaringen. Wees lief in de comments. Verschillende meningen mogen er zijn.

Liefs,
Floor